معرفی المپیاد شیمی
دومين المپيادي كه در جهان بعد از المپياد رياضي از سابقه طولاني تري برخوردار است المپياد جهاني شيمي است. در حال حاضر 38 كشور در اين مسابقات حضور دارند و تیم ایران در سال 1993 برای اولین بار در ایتالیا در این مسابقات شرکت نمود.
تاريخچه مسابقات بين المللي المپياد شيمي
دومين المپيادي كه در جهان بعد از المپياد رياضي از سابقه طولاني تري برخوردار است المپياد جهاني شيمي است. همانگونه كه قبلاً هم اشاره شد مبتكر المپيادهاي جهاني, كشورهاي بلوك شرق بودند كه پس از جنگ جهاني دوم، مسئوليت برگزاري آن را بعهده داشتند و بعدها كم كم با ورود كشورهاي غربي اين مسابقات صحنه نوعي رقابتهاي علمي بين دو بلوك شرق و غرب گرديد.
پس از فروپاشي نظام سوسياليستي در اين كشورها, اين مسابقات صحنه واقعي تري از مبارزات علمي را به خود گرفته اند. گرچه برگزار كنندگان سعي در فارغ نمودن اين صحنه ها از رقابتهاي سياسي را دارند، ليكن گه گاه برخي از دولتهاي قدرتمند استكباري با ممانعت از ورود برخي از هياتهاي علمي بعضي كشورها، اين مسابقات را با مسائل سياسي روز آلوده مي سازند (واقعه اي كه در سال 1993 براي اعزام تيم ملي المپياد فيزيك ايران به آمريكا پيش آمد از اين دست بوده است). در سال 1968 پراگ پايتخت كشور چكسلواكي ميزبان نخستين مسابقه المپياد شيمي در سطح منطقه اروپاي شرقي بود. كشورهاي لهستان و مجارستان هر يك 6 دانش آموز به اين مسابقات اعزام داشته بودند. رقابت در 2 مرحله نظري و آزمايشگاهي صورت گرفت و بعد از ارزيابيهاي لازم براساس مجموع نمرات كسب شده، كشورها از نظر رده بندي تيمي مشخص مي شدند. شايان ذكر است حداكثر سن دانش آموزان شركت كننده در اين مسابقات 19 سال تعيين شده است. بعد از برگزاري نخستين المپياد در پراگ, سالهاي بعد به ترتيب در لهستان، مجارستان، شوروي، بلغارستان و ششمين آن در روماني انجام شد و به تدريج كشورهاي غربي يكي پس از ديگري به اين المپياد ملحق شدند. در سال 1990 بيست و دومين المپياد بين المللي شيمي با شركت 30 كشور مختلف در فرانسه برگزار گرديد. در حال حاضر 38 كشور در اين مسابقات حضور دارند. در سال 1993 كشور ايتاليا بعد از لهستان و آمريكا برگزار كننده بيست و پنجمين المپياد بين المللي شيمي بود که تيم ايران براي اولين بار توانست در این دوره شركت و رسما به اين مسابقات بپيوندد. كشور داوطلب به اعزام تيم ، ابتدا دو نفر به عنوان نماينده براي آشنايي با قوانين و چگونگي آزمون به كشور ميزبان مي فرستد و تهيه سوال به عهده كشور ميزبان است.كشور ميزبان براي آشنايي داوطلبان به آزمون در شهريور ماه هر سال نمونه سوالات آماده سازي را براي كشورهاي شركت كننده ارسال مي كند كه سطح اين آزمون ها را مشخص مي كند. سوالات مسابقه ابتدا در حضور سرپرست تيم هاي شركت كننده مطرح و پس از اصلاح ، بارم بندي مي شوند.
آزمون به دو صورت عملي به مدت 5 ساعت به ارزش 40% و تئوري به مدت 5 ساعت به ارزش 60% انجام مي شود كه شامل شيمي آلي ، معدني ، شيمي فيزيك و تجزيه است. اوراق توسط سرپرست هركشور و طراح سوال تصحيح شده و با توافق نمره نهايي مشخص مي شود. به 8% دانش پژوهان مدال طلا ، 20% مدال نقره و 30% برنز اهدا مي شود.
تاریخچه مسابقه‌های المپیاد شیمی در ایران
درپی موفقیت دانش آموزان ایرانی درالمپیادهای ریاضی وفیزیک، سازمان پژوهش وبرنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش وپرورش، به عنوان متولی برگزاری این مسابقه‌ها در ایران، تصمیم گرفت جهت شرکت در بیست و سومین المپیاد بین‌المللی شیمی، هیئت ناظر خود را به شهر لوتس لهستان اعزام کند.
در سال 1991، میان ۲۵۰۰ نفر از دانش آموزان واجد شرایط آزمونی با ۱۵ مسئله تشریحی برگزار شد. سراسر کشور ۱۰۰ نفر بعنوان برگزیدگان این آزمون از سوی مرکز المپیاد سازمان پژوهش تعیین شدند. دومین مرحله آزمون، در بهمن ماه همین سال در اهواز برگزار شد و سر انجام ۶ نفر به عنوان شرکت کنندهٔ المپیادی برگزیده شدند که بنا بود در سال ۱۹۹۲ در ایالات متحده برگزار شود. اما کمیتهٔ برگزار کننده این المپیاد از ارسال دعوت نامه برای دانش آموزان ایرانی خودداری ورزید و سازمان پژوهش در تلاشهای خود تنها موفق شد که ۲ نفر از شیمیدان‌های ایرانی مقیم آمریکا را به عنوان ناظران ایرانی به کمیتهٔ برگزار کنندهٔ معرفی کند. این اقدام، مسیر را برای شرکت دانش آموزان ایرانی در المپیاد ایتالیا در سال بعد یعنی ۱۹۹۳ فراهم کرد. به این ترتیب از سال 1992 فعالیت المپیاد شیمی ایران به طور جدی آغاز شد و کشور ما در زمرهٔ کشورهای عضو المپیاد بین‌المللی دانش آموزی شیمی قرار گرفت.
گفتنی است که تیم ایرانی المپیاد شیمی در شانزدهمین حضور خود در مسابقه‌های جهانی این حوزه، در کره جنوبی با کسب ۲ مدال نقره و ۲ مدال برنز، به رتبه دهم این مسابقه‌ها دست یافت.
ایران نتایج درخشانی را در هر دو رده بندی فردی و تیمی در مسابقات بین‌المللی شیمی در کارنامه خود دارد. از این نتایج می‌توان به کسب رتبه اول تیمی در المپیادهای جهانی در سال‌های ۱۹۹۵ در چین و ۱۹۹۶ در روسیه، رتبه دوم تیمی در سال‌های ۲۰۰۱ در هند و ۲۰۰۳ در یونان، رتبه سوم تیمی در سال‌های ۱۹۹۷ در کانادا، ۱۹۹۹ در تایلند و ۲۰۰۵ در تایوان، نفر اول جهان در سال ۱۹۹۵ و نفر سوم جهان در سال‌های ۱۹۹۵-۱۹۹۷ اشاره کرد.
در ادامه، اعضای تیم‌های شش و هشت نفره المپیاد شیمی کشوری، از نخستین دوره تاکنون، به همراه نتیجه تیم اعزامی چهارنفره به مسابقات بین‌المللی به شرح زیر آمده است.
ایران در المپیادهای بین‌المللی شیمی (ICHO)
| دوره | سال | میزبان | تعداد و رنگ مدال | ||
| طلا | نقره | برنز | |||
| 25 ام | 1993 | ایتالیا | – | 1 | 3 |
| 26 ام | 1994 | نروژ | 1 | 1 | 2 |
| 27 ام | 1995 | چین | 4 | – | – |
| 28 ام | 1996 | روسیه | 3 | 1 | – |
| 29 ام | 1997 | کانادا | 1 | 3 | – |
| 30 ام | 1998 | استرالیا | – | 1 | 3 |
| 31 ام | 1999 | تایلند | 3 | – | 1 |
| 32 ام | 2000 | دانمارک | 1 | 2 | 1 |
| 33 ام | 2001 | هند | 2 | 2 | – |
| 34 ام | 2002 | هلند | 1 | 2 | 1 |
| 35 ام | 2003 | یونان | 4 | – | – |
| 36 ام | 2004 | آلمان | – | 3 | 1 |
| 37 ام | 2005 | تایوان | 2 | 2 | – |
| 38 ام | 2006 | کره جنوبی | – | 2 | 2 |
| 39 ام | 2007 | روسیه | 1 | 1 | 1 |
| 40 ام | 2008 | مجارستان | 1 | 2 | 1 |
| 41 ام | 2009 | انگلستان | 1 | 2 | 1 |
| 42 ام | 2010 | ژاپن | 1 | 3 | – |
| 43 ام | 2011 | ترکیه | 2 | 1 | 1 |
| 44 ام | 2012 | امریکا | 1 | – | 3 |
| 45 ام | 2013 | روسیه | – | 4 | – |
| 46 ام | 2014 | ویتنام | 1 | 3 | – |
| 47 ام | 2015 | آذربایجان | 1 | 2 | 1 |
| 48 ام | 2016 | گرجستان | 2 | 2 | – |
| 49 ام | 2017 | تایلند | 3 | 1 | – |
| 50 ام | 2018 | چک و اسلواکی | – | 4 | – |
المپیاد شیمی باشگاه المپیاد
دپارتمان شیمی باشگاه المپیاد درسال 1384وهمزمان با تاسیس باشگاه المپیاد آغازبه کارنمود . دپارتمان شیمی با بهره گیری ازتوان وتخصص اساتید مجرب خود که هریک صاحب تالیفات متعدد درعرصه ی آموزش شیمی هستند موفق شده است تا با سبکی منحصربه فرد که ماحصل مطالعات وسیاست گذاری پویای دپارتمان است به تعلیم وتربیت دانش آموزان خود بپردازد. به طورعمده سیاست کلان دپارتمان شیمی افزایش توان یادگیری دانش آموزان براساس ازمیان بردن موانع یادگیری آنان است. براساس این تفکر کادرعلمی دپارتمان با بهره گیری از روش های نوین آموزش شیمی به دانش آموزان دبیرستانی محتوای علمی متناسب با قوه ی فهم وادراک دانش آموزان آماده می کنند. ازمهم ترین ویژگی های این محتوا ساختار منسجم مطالب تدوین شده ،تنوع روش های به کارگرفته شده درامر تدریس ونیز تجویز مسایلی درسطوح مختلف برای دانش آموز است. تا وی بتواند توان حل مسئله ی خودرا افزایش دهد.با کاربست این روش فضایی برای پیش رفت دانش آموزفراهم می شود ووی می تواند به تناسب زمانی که صرف مطالعه ویادگیری محتوای تجویز شده می نماید ، بردانش وتجربه ی خویش بیفزاید و ظرفیت های یادگیری خودرا افزایش دهد. همچنین با عنایت به توان بالای کادر علمی مجموعه دانش آموزان می توانند درکلیه ی سطوح ازراهنمایی دبیران خود بهره مند شوند وپاسخی درخوربرای پرسش های ذهن کائش گر خودبیابند.نتیجه ی قطعی این رهیافت تربیت نیروهایی با ظرفیت های یادگیری بالاست که درشرایط پیچیده با تکیه برقوای یادگیری خود توانایی تصمیم گیری وحل مسایل را خواهند داشت.
الگوها وسیاست ها
دپارتمان شیمی درمقام سیاست گذاری ساختار آموزشی وتدوین محتوای درسی ازروش های زمینه-محور در تکوین مطالب درسی استفاده می کند. براساس این رهیافت با عنایت به پیچیدگی های بسیاری ازمباحث مطرح درالمپیاد های شیمی که عمدتا ریشه درمباحث دانشگاهی دارند. مقرر شد ساختارتدریس این مطالب به صورت آموزش ازطریق حل مسئله صورت پذیرد. بدین ترتیب برای تدریس هرمبحث دبیران دپارتمان شیمی با طرح مسایل متعدد ذهن دانش آموزرا آماده کرده وبه طورتدریجی به آموزش وتفهیم مطالب می پردازند. محققان امر آموزش برماندگاری این روش صحه گذاشته اند و بیان می دارند که نتایج حاصله ازاجرای این روش قابل قیاس با نتایج حاصل ازشیوه های سنتی آموزش نیست.
ساختار آموزشی
ساختارآموزشی دپارتمان شیمی مبتنی بریک الگوی سلسله مراتبی سه ساله است . به طوری که پنج درس اصلی یعنی شیمی عمومی ، آلی ، معدنی ، تجزیه و فیزیک دریک فرآیند سه ساله تدریس می شوند. به قسمی که دریک سال درهردرس بین 8تا9مبحث درسی تعبیه شده وبا برنامه ی زمانی منظم وطرح درس مصوب دپارتمان شیمی به دانش آموزان تدریس می شود. برای کسب بازخورد ازشرایط دانش آموزان آزمون های هفتگی درسی برگزار می شود.
ماموریت ، اهداف وچشم انداز
با توجه به این که مزیت ملت ها درعصر حاضر مقوله ی دانش ونوآوری(کشف روش های نوین برای انجام کارها) است ،مهم ترین ماموریت دپارتمان شیمی تربیت دانش آموزانی با توانایی حل مسئله ی بالا وتوان تحلیل ونقد بالا می باشد. ازمهم ترین اهداف دپارتمان شیمی آماده سازی دانش آموزان خودبرای درخشش درالمپیادهای شیمی داخلی وخارجی واستفاده ی موثرازفارغ التحصیلان خود در فرآیند آموزش می باشد. چشم انداز دپارتمان شیمی تبدیل شدن به قطب علمی آموزش شیمی کشور تا پنج سال آینده و شرکت درمسابقات بین المللی معتبر به منظور شناساندن توان تخصصی خود به کشورهای خارجی است.